Wat zegt de Bijbel over leiderschap? En hoe kun je dat als christen-ondernemer vormgeven? Welke eigenschappen horen daarbij en welke juist niet? Over die vragen denkt drs. Dick Both, bestuurskundige en leiderschap- en organisatieadviseur, veel na. Aan de hand van Gods Woord en eigen ervaring schetst hij een profiel. ‘Ik geloof dat leiding geven vooral dienen is.’
Het is allereerst goed om stil te staan bij de definitie van leiderschap. ‘Ik zou het omschrijven als “beïnvloeding”’, zegt Dick. Een leider is aan de ene kant zelf aan het beïnvloeden, en daar heeft hij ook een bedoeling mee. Maar aan de andere kant wordt hij ook beïnvloed. Het is een wisselwerking tussen de leider en de volgers. Daarnaast is er ook beïnvloeding van buitenaf, bijvoorbeeld door de maatschappij en door wet- en regelgeving. En om dan maar gelijk het bruggetje te maken naar christelijk leiderschap: om eerlijk te zijn geloof ik daar niet zozeer in. Maar wel dat de manier waarop je invloed uitoefent en de inhoud ervan heel veel zegt over je christen-zijn. Vanuit welke waarde doe je het, vanuit welk mensbeeld en met welke bedoeling?’
Dienend
Hoe kun je als christen dan een leider zijn zoals God dat heeft bedoeld? Volgens Dick is Jezus het geheim. ‘Jezus zegt tegen zijn discipelen dat Hij hét voorbeeld is van leiderschap. Hij zette zich af tegen de leiders van die tijd, die alleen maar wilden heersen en hun eigen macht en heerschappij wilden vergroten. Ze hebben hun eigen gewin op het oog. En dan zegt Jezus: “Zo zal het bij jullie niet zijn.” Hij neemt duidelijk afstand van hoe het niet moet zijn. Wie belangrijk wil worden, moet zich dienstbaar opstellen. Je bent geen leider tot meerdere eer en glorie van jezelf, voor je eigen ego, je eigen positie. Goed leiderschap betekent vooral dienen, je mensen beschermen. Dat zie je ook terug bij grote leiders uit het Oude Testament zoals Nehemia, Mozes en Jozua. Dat waren geen softies, maar ze deden het ook niet voor zichzelf. Saul was eigenlijk ook een heel krachtige leider, maar uiteindelijk was hij vooral bezig met zijn eigen positie te handhaven. Daar ging hij heel ver in. Als christelijke leiders mogen we onszelf de vraag stellen: “Welke opdracht heeft God mij gegeven?” Dat dienende karakter van een leider komt als het goed is al helemaal naar voren als je je beseft dat we rentmeesters zijn. Hier op aarde is niks van onszelf, ook onze onderneming niet. Alles is van God gekregen en daar mogen we een poos voor zorgen, in werken en daardoor tot zegen zijn.’
‘Ons werk is een opdracht van God
en Hij is niet tevreden met 50 procent.’
Verschil
Dienend leiderschap kun je volgens Dick vertalen met kernwaarden die heel concreet toepasbaar zijn op de werkvloer. ‘Die moeten heel je doen en laten doortrekken. Ik denk aan mildheid en vergevingsgezindheid. Stel: iemand maakt een fout. Hoe reageer je dan? Snauw je de ander af en commandeer je: “Dit gebeurt niet nog een keer!” Of reageer je liefdevol en mild, en maak je er een leermoment van? Is je grondhouding als christen-ondernemer vergevingsgezind? Want wie maakt er geen fouten?
En mogen ze ook gemaakt worden? Presentie is ook zo’n kernwaarde. Ben je er voor je mensen, in mooie en moeilijke momenten? Ben je er dan ook helemaal, dus écht betrokken? Bied je ze veiligheid op de werkvloer? Bescheiden en verbindend. Doe je zelf ook weleens een stapje terug, zodat de ander kan bloeien? Laat je weten dat de ander van toegevoegde waarde is? Wat denk je van eerlijkheid? Hoe geloofwaardig ben je als christen-ondernemer wanneer je bepaalde wet- en regelgeving aan je laars lapt? Luiheid is ook niet iets wat past bij een christen. Neem je verantwoordelijkheid en zet je voor 100 procent in. Ons werk is een opdracht van God en Hij is niet tevreden met 50 procent. Ik denk dat bepaalde leiderschapsstijlen ook niet bij een christen horen. Bijvoorbeeld “top-down-leiderschap”. Dat is simpelweg commando’s geven. Ik vraag me echter af of dat past bij het voorbeeld dat Jezus heeft gegeven. Ik geloof veel meer in bottom-up: interactief leiden. Goed luisteren, sensitief zijn, weten wat er speelt. Daar spiegel je je eigen visie aan. Je kunt als christen-ondernemer écht het verschil maken!’
‘Het vraagt veel van een ondernemer om zo leider te zijn’, sluit Dick af. ‘Daarom is het belangrijk dat je zelf dicht bij de Bron leeft, bij God en Zijn Woord, om dit in de praktijk te brengen. Als je zelf leeft zoals Jezus ons dat voorbeeld geeft, dan kan het niet anders of iets daarvan zal ook te zien zijn op de werkvloer.’
Dit artikel is eerder verschenen in het magazine van de VRO (mei 2025), de Verenigde Reformatorische Ondernemingen.