Onlangs ving ik een gesprekje op tussen twee keurige dames. Ze stonden in de bibliotheek, bij de infobalie, terwijl ik een gangpad verder een spannend boek uitzocht. Als ik hun leeftijd had mogen schatten, zou ik ze 70+ geven. Het gesprek ging over hun beider vaders. Ze herinnerden zich beiden dat hun vader altijd werkte en zich schuldig voelde over een vrije dag.
De aanleiding voor het schuldgevoel van deze vaders had een bizarre oorzaak. Beide vaders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog lange jaren door in concentratiekampen. De een werd bevrijd door de Russen, om vervolgens via een lange omweg in Nederland terug te keren. De andere vader was uitgemergeld en werd door het Rode Kruis thuisgebracht. Beide mannen bleken getekend voor het leven en moesten levenslang vechten tegen de spoken uit hun verleden. Ze voelden zich verplicht om na de oorlog elke dag van hun leven nuttig te besteden; in de kampen was er namelijk geen vanzelfsprekendheid van een nieuwe dag. Dat besef raakten ze nooit meer kwijt. Ze hadden, in tegenstelling tot vele anderen, de kampen overleefd. Er lag een grote morele druk op hen; er was altijd wel werk dat eerst nog af moest, voordat ze vrij durfden te nemen. Bovendien, zo vertelde de ene dame, een vrije dag waarin alleen maar gelummeld zou worden, was niet aan de orde. Ook vrije tijd moest nuttig besteed worden. Niets doen voelde als een belediging voor het offer dat voor hun bevrijding was gebracht. De dames knikten instemmend. Dat idee had hun opvoeding gekleurd en ze vonden het nog steeds lastig om zomaar een dagje niets te doen.
De twee keurige dames vertrokken. ‘Als ik dit aan mijn kleinkinderen vertel, dan halen ze hun schouders op. Ze hebben recht op vrije tijd, zeggen ze dan. Ik dacht dat je zoiets moet verdienen?!’ Ze trok haar boodschappentas op wieltjes vastberaden achter zich aan. Voor hen geen gelummel, maar nuttige bezigheden. Zoals vader het hun geleerd had.
Met mijn boeken onder de arm verliet ik even later ook de bibliotheek. Het gesprekje bleef me bij. Ik begrijp de keurige dame met boodschappentas op wieltjes wel; verlof, vrije tijd en flexibele arbeidstijden zijn weliswaar een recht, maar tegelijkertijd mag er ook voor gewerkt worden. Wil ik nu terug naar de tijd dat vrije dagen en vakanties niet standaard deel uitmaken van arbeidsvoorwaarden en -overeenkomsten? Nee. Toch zou ik een lans willen breken voor de overtuiging dat flexibele arbeidstijden, extra vrije dagen en een “uurtje eerder naar huis” verdiend moeten worden. Het zit ‘m doorgaans in de kleine dingen. Kan er op u en jou gerekend worden als er een klus afgemaakt moet worden?
Arjan Klein
Is directeur-eigenaar van BladenMakers en Uitgeverij Lumen. Rekent op zijn collega’s en houdt geen vrijedagenregistratie bij.