Bij Koos Hoogendoorn zit het ondernemen in het bloed. Jarenlang runde hij zijn succesvolle onderneming Dierenspecialist Hoogendoorn. Het harde werken had ook zijn keerzijde: Koos kreeg een zware burn-out die zijn leven veranderde. ‘Er is altijd werk als je een eigen bedrijf hebt.’
Na de havo ging Koos direct aan het werk. ‘Mijn vader leefde niet meer. Mijn moeder zei: “Je gaat gewoon werken.” Dat was toen normaal. We woonden met acht kinderen in een houten schuur en hadden geen cent. De familie Hoogendoorn is best ondernemend en wilde vooruit. Dat heb ik ook in me. Mijn eerste baan was bij een kaashandel in een pakhuis. Al snel mocht ik kaas verkopen op de markt. Ik werkte 16 uur per dag, maar ik had er de energie voor. En nog belangrijker: ik vond het leuk. Plezier in je werk is belangrijk, om voldoening uit je dag te halen. Dan mag het ook best uitdagend zijn.’
Gedrevenheid
Koos werkte twee keer vijf jaar bij twee verschillende werkgevers. ‘Daar heb ik veel geleerd. Ondertussen handelde ik, sinds 1987, zelf al in dieren.
Het bedrijf begon te groeien en het werk daarmee ook. Als je een eigen bedrijf hebt, is het werk nooit af. Ik voelde me heel verantwoordelijk en had daardoor het idee dat ik het allemaal zelf moest doen. Er zit veel geld in het bedrijf en er moeten mensen van eten, dus je kunt niet zomaar denken: het zal wel goed gaan. Jarenlang deed ik een telefoongesprek en de mail afhandelen tegelijkertijd. Dat is eigenlijk niet normaal. Maar ik had plezier in mijn werk en had energie over. Daarom haalde ik ook weer nieuwe dingen naar me toe. Naast mijn werk deed ik ook nog andere dingen. Ik zat in de steunfractie van de SGP, was betrokken bij een inloophuis en was vrijwilliger bij Gevangenzorg Nederland. Daar moest ik op een gegeven moment mee stoppen, omdat ik het verslag niet eens meer kon maken. Met de kennis van nu was dit eigenlijk veel te veel. Maar ik vond het leuk en had er hart voor. Die gedrevenheid zit gewoon in me.’
Nulpunt
Lang gaat het goed, tot 2011. ‘Mijn buurvrouw had me ooit al gewaarschuwd. Ze zei: “Wacht maar tot je veertig bent.” Ook mijn schoonmoeder zag al dat het niet lang goed kon gaan. “Koos, Koos”, verzuchtte ze dan. Ik had nooit gedacht dat het mij zou overkomen. Het was altijd bij de ander. Ik wist ook niet wat een burn-out was. Ik dacht dat je zoiets alleen kon krijgen als je overspannen bent, niet luistert naar je lichaam en doorgaat. Ik denk dat veel mensen het idee hebben dat je zelf zoiets niet kunt krijgen. Ik ben echter bang dat het aantal mensen met een burn-out alleen maar toeneemt, want de maatschappij wordt steeds complexer. Er wordt steeds meer van ons gevraagd. Er is zoveel onrust en we komen niet meer tot rust. Zelf had ik niet in de gaten dat ik een burn-out had. Ik mankeerde van alles, maar ik dacht aan iets lichamelijks. Ik akkerde nog een poosje door op halve krachten. Op een dag moest ik met de ambulance naar het ziekenhuis. Een longembolie, dacht ik. Maar het bleek dat ik lichamelijk en geestelijk helemaal op was. En ik was een vent van nog maar 46 jaar … Ik kon bijna niet meer praten en mijn geheugen was heel slecht. Vlak voordat ik volledig uitviel, deed ik nog een sollicitatiegesprek met een bedrijfsleider. Ik kon een kwartier met hem praten en daarna lukte dat gewoon niet meer. Het is een wonder dat hij bij me wilde komen werken. Want wie gaat er nu bij een bedrijf werken waarvan de directeur de weg kwijt is? Als ik nog langer was doorgegaan, was het misschien niet goed afgelopen. Ik moest op een nulpunt komen, anders was ik niet gestopt. Dat is ondernemer-eigen. Je moet het haast ervaren, wil het doordringen.’
‘Het enige wat door mijn gedachten ging, was:
Maar de Heer’ zal uitkomst geven.
En ook: ‘k Zal in dit vertrouwen leven.’
Loslaten
Door dat nulpunt kon God ook aan Zijn eer komen, getuigt Koos. ‘Dat was een heel belangrijk moment voor mij. Het moet niet een beetje van Koos zijn en een beetje van God. Nee, ik moest naar nul. God gebruikte die burn-out daarvoor. God heeft me in dit hele proces ook steeds weer bemoedigd. Mijn vrouw las na een maaltijd een keer uit de Bijbel. Ik hoorde haar stem wel, maar niet wat ze las. Het enige wat door mijn gedachten ging, was: Maar de Heer’ zal uitkomst geven. En ook: ‘k Zal in dit vertrouwen leven. En die belofte is uitgekomen. Ik werd een maand opgenomen in De Herberg in Oosterbeek. Dat was de beste periode in mijn leven. Ik was zo blij dat ik daarnaartoe mocht. Dat voelde niet als zwaar, maar juist licht. Ik leerde daar veel en ervoer God zo dichtbij. Daar kon ik zeggen: “Vader, wat U doet met mij is goed.” Ik kon alles loslaten. Het bedrijf, het harde werken, de controle, de verantwoordelijkheid. Dat is een van de moeilijkste, maar ook mooiste dingen die een mens kan leren. Lege handen kan God vullen. Al willen we het liefst zelf alles vasthouden. In Oosterbeek kwam ik ook tot rust. Mijn hoofd was een rommel, maar er kwam meer structuur. Ik wandelde of fietste veel door de bossen. Dan kon ik nadenken en zong ik psalmen. Soms wist ik alleen nog maar de eerste regel, maar de rest kwam uiteindelijk vanzelf. Langzaam werd mijn batterij weer opgeladen.’
Energie
Koos herstelt van zijn burn-out en bouwt het werk weer op. ‘Maar ik bewoog me meer op de achtergrond. Ik heb mijn oude werk niet meer opgepakt. Dat is te veel. De bedrijfsleider nam dat van mij over. Natuurlijk was ik wel betrokken, maar in een andere setting. Helaas heb ik wel wat aan de burn-out overgehouden. Ik kan niet goed meer tegen veel prikkels. Daarom zat ik niet meer op kantoor, maar in een kamertje in een ander gebouw. Vraag me niet hoe het eruitzag. Maar voor mij was het prima. Ik hield geregeld even pauze of koos er bewust voor om even met niemand te spreken. Mijn personeel hield mij uit de wind. Ik ben dankbaar dat dit allemaal kon. Mijn geheugen is beter geworden, maar niet meer zoals vroeger. Ook kan ik niet meer tegen bepaalde druk. Die trekt me leeg. Ik luister nu veel beter naar mijn lichaam. De verhouding tussen inspanning en ontspanning moet goed zijn. Alles draait om balans. Mijn psycholoog zei toen ik weer aan het werk ging: “Doe vooral de leuke dingen. Daar krijg je positieve energie van. Als je dat doet, kun je best veel aan.” Ik was niet bang voor een terugval, mede dankzij de mensen om me heen. Ik heb geleerd de lat niet te hoog te leggen en niet te ver vooruit te kijken.’
‘Het lijkt erop dat we alsmaar meer willen.
Wees tevreden met wat je hebt.’
Tevreden
Eind 2024 wordt het bedrijf van Koos door twee werknemers overgenomen. ‘Daar ben ik heel blij mee. Mensen vinden het bijzonder dat je stopt met ondernemen. Maar ik zie het anders: de ondernemer blijft in je zitten. Maar de druk is eraf en ik blijf op mijn manier betrokken. Het loslaten van je onderneming is een proces. Maar ik kan dat relativeren. We kunnen hier een mooi bedrijf hebben, maar we moeten het niet groter maken dan het is. Helemaal in het licht van de eeuwigheid. We zijn hier tijdelijk. Als we sterven, moeten we alles loslaten. Wat is dan een bedrijf, hoe goed het ook is? Ik zie om me heen ondernemers die ook op een burn-out afstevenen als ze zo doorgaan. Dan denk ik: jongens, dit gaat niet goed. Waarvoor doe je het? Wat bereik je ermee? Het lijkt erop dat we alsmaar meer willen. Wees tevreden met wat je hebt. Een oude buurman heeft een bord op zijn huis met de tekst: “Genoeg is meer dan veel.” En als God het harde werken niet zegent, ben je nergens. Ook kerkmensen moeten afhankelijkheid leren. Er kan zomaar iets gebeuren waardoor alles omvalt. Zet daarom je bedrijf niet op de eerste plaats. Zoek eerst het koninkrijk van God, dan zorgt Hij ervoor dat je niks tekortkomt. En als je leert wie je zelf bent en wat je verdiend hebt, dan leef je alleen maar van meevallers.’